Monika Górecka- Czuryłło
Konsultacja: prof. Marta Bogdanowicz,
psycholog kliniczny dziecięcy, Uniwersytet Gdański
Artykuł opublikowany w gazecie „Mamo to ja”
Zauważyłaś, że Twoje dziecko lewą ręką sięga po zabawki, chwyta łyżeczkę, robi pa, pa. Czy w takim razie jest leworęczne? Jak to sprawdzić? I czy można malca „przestawić” na praworęczność?
O leworęczności można mówić wtedy, gdy człowiek – dziecko czy dorosły – trudne, wymagające precyzji czynności wykonuje lewą ręką. Dlaczego tak się dzieje? Czy leworęczności można „zapobiec”? Czy dzieci, które wolą lewą rączkę, gorzej się rozwijają? A może – jak twierdzą niektórzy – mają zadatki na geniuszy?
Dlaczego wybiera lewą?
Ośrodki sterowania preferowaną ręką znajdują się zawsze w przeciwnej do niej półkuli mózgowej (u osób praworęcznych w lewej, u leworęcznych w prawej). W zależności od tego, która półkula dominuje, człowiek chętniej używa odpowiedniej ręki, ale również nogi i oka. Jeśli np. ktoś lewą ręką rysuje, zwykle lewą nogą będzie kopał piłkę i lewym okiem zajrzy przez dziurkę od klucza. Wybór tej bardziej przez nas lubianej strony ciała uwarunkowany jest genetycznie. Nawet jeśli rodzice, dziadkowie lub inni członkowie rodziny piszą prawą ręką, ale wiele innych czynności wykonują lewą (np. wbijają gwóźdź, mieszają herbatę), zazwyczaj oznacza to, że są osobami leworęcznymi o dominacji prawej półkuli), tylko „przestawionymi” w dzieciństwie na prawą rękę. Rodzinny wywiad może pomóc przy ocenie predyspozycji Waszego dziecka.
STOPNIOWE UJAWNIANIE
Która ręka sprawniejsza ?
To, czy dziecko jest prawo-, czy leworęczne, ujawnia się stopniowo. Pierwsze przejawy dominacji jednej lub drugiej strony można zauważyć już u niemowlęcia.
- Trzeci, czwarty kwartał życia dziecka. Obserwuj, którą rękę maluszek częściej wyciąga po zabawkę, którą sięga po łyżkę czy położony przed nim przedmiot. Pamiętaj jednak, że wiele maluchów w tym wieku wykorzystuje w ten sam sposób rękę prawą i lewą. Na definitywne stwierdzenie, którą rączkę dziecko preferuje, jest jeszcze zbyt wcześnie.
- Początek 2. roku życia. Przejawy dominacji mogą teraz na pewien czas zaniknąć. Jest to związane z intensywną nauką chodzenia. Maluchy, używając do tego obu nóg, silnie stymulują obie półkule mózgowe.
- Między 18. a 36. miesiącem życia. U wielu dzieci uwidacznia się już dominacja ręki (wcześniej u praworęcznych). Maluchy używające równie sprawnie obu rąk należy uważnie obserwować – może się u nich ujawnić preferencja ręki lewej.
- Okres przedszkolny. Do 6. roku życia lateralizacja (dominacja narządów ruchu z jednej strony) powinna się ustalić. Jeśli dziecko w zerówce nadal z taką samą intensywnością posługuje się ręką lewą i prawą, to trzeba udać się do psychologa, by pomógł ustalić, która ręka jest „silniejsza”. Najlepiej zacząć ją wspomagać i ćwiczyć, nim maluch przystąpi do nauki pisania.
LATERALIZACJA
Jak to wpływa na rozwój
Jeśli lateralizacja lewostronna jest pełna, tzn. dominuje nie tylko lewa ręka, ale też noga i oko, dziecko nie powinno mieć kłopotów z nauką pisania, czytania, określaniem kierunków. Gdy zauważysz, że malec chętniej posługuje się lewą ręką, to około 6. roku życia sprawdź, czy lateralizacja jest jednorodna.
Problemy mogą się pojawić, gdy preferencje są skrzyżowane (dotyczy to około 30% populacji), na przykład dziecko preferuje lewą rękę, ale prawe oko (te narządy współpracują podczas pisania). Ponieważ w takim przypadku droga od oka do rączki „wydłuża się”, uczenie się może być utrudnione. Warto to wykryć, nim dziecko pójdzie do szkoły. Uwaga! Skrzyżowanie lateralizacji jest dziedziczne.
Kłopoty z pisaniem
Podczas rysowania czy pisania u dzieci leworęcznych mogą pojawić się problemy:
- Złe ustawienie ręki. Dzieci najczęściej wyginają rękę w nadgarstku, odchylając dłoń ku górze. Ręka przez to szybciej się męczy, powstają przykurcze i duże napięcia mięśniowe.
- „Brzydkie” pisanie. Szlaczki i literki są nierówne, niewłaściwie łączone. Wyraz jest zamazany, bo dziecko, pisząc, ściera go ręką.
- Lustrzane odbicia liter. Dziecko może mylić brzuszki w literach p, b, d, g, pisać ogonek przy „a” z drugiej strony, stawiać odwrotnie litery c i l oraz cyfry 1 i 3. Te błędy zdarzają się także przy skrzyżowanej lateralizacji.
- Kłopoty z określaniem strony prawej i lewej, pionu i poziomu. Ta trudność objawia się nie tylko w wieku przedszkolnym, ale też szkolnym, a czasami utrzymuje się do końca życia. Zarówno maluch praworęczny, jak i leworęczny powinien usprawniać rączki, rysując, wycinając, lepiąc z plasteliny, przewlekając sznureczki i robiąc wydzieranki?
Z KTÓREJ STRONY?
Jak możesz pomóc ?
Sposób pisania lewą ręką jest odmienny, leworęcznemu dziecku trzeba więc dodatkowo ułatwić naukę.
- Kartkę, na której będzie pisało, układaj ukośnie, tak by lewy róg uniesiony był ku górze.
- Większa część kartki powinna leżeć na lewo od osi ciała dziecka.
- Zwróć uwagę na prawidłowe oświetlenie. Światło (rozproszone) powinno padać z góry.
- Jeśli dziecko siedzi w ławce, dobrze, by miało sąsiada z prawej strony.
- Zadbaj o prawidłowe ułożenie dłoni malca, gdy trzyma ołówek. Powinien być przytrzymywany między kciukiem a wielkim palcem.
Jeśli dziecko wybiera lewą rączkę, nie próbuj go „przestawiać” na prawą. Maluch będzie prawidłowo posługiwał się tylko tą, którą sam wybierze. Zmieniając to, zahamujesz naturalny, genetycznie zaprogramowany rozwój silniejszej ręki.